laatste verslag uit Oeganda

morgen komen we naar huis....het is bijna voorbij.....vrijdag landen we weer in Brussel....met beide voeten weer op aarde.....of staan we hier met beide voeten op de aarde....ik probeer "best of both worlds" op te pakken, mee te nemen en niet te vergeten, konden we het maar mengen, zoals 2 potjes verf die je mengt en een mooie kleur komt eruit.....deze wereld iets van ons en wij iets van hier.....dat zou mooi zijn....op elk vlak / gebied.....kan niks bedenken wat ik niet zou willen mengen. Waren wij maar iets bruiner en hun iets lichter....waarom is het zo oneerlijk verdeeld.....

ik ben blij en dankbaar dat ik mijn verlangen om ooit in keer in Afrika te zijn en te werken heb mogen waarmaken, voelt alsof ik een universiteits-diploma heb gehaald, zoveel geleerd, zoveel gezien, zoveel ervaren....

Gisteren in het Z-H kwam ik met mijn tas vol snoepjes, gewoon hier uit een grote supermarkt, 2 kg in totaal.....als dank voor het personeel, zoals je dat bij ons ook doet na een stage, als kleuters zo blij !!! Allemaal... en ook zoals bij ons, (vroeger toch), ontfermde het lieve oude pezige hoofdzustertje zich erover, nadat iedereen er een paar had, ging de zak achter slot en grendel.....wat natuurlijk een kapot slot was, en waardoor iedereen met volle mond liep te lachen en te bedanken, de gehele ochtend ! De hoofdzuster net zo hard. Zij ging alle personeel af....van lab naar kantine naar administratie....iedereen werd heel zoet verrast ! En ik vervolgens een hele dag bedankt, want de zuster vertelt er wel bij dat ze van mij komen.....ook heb ik de zak met pleisters en gaasjes en spullen die ik meehad voor onszelf, in geval van, afgegeven op de afdeling. Hele studies naar steristrips.....nooit gezien, wondspay, vroegen ze of het "perfume" was....ik een mini klinische les wondspray gegeven....onze rol leukopor.....plakten ze stukjes op hun hand....en lieten ze trots hele dag zitten.....zo'n mooie pleister hadden ze nog nooit gezien.....leukopor.....gewoon leukopor.....oh en niet te vergeten de elastomull/pehahaft......wat een uitvinding...en voor ons zo gewoon. Ze hebben nu 2 doosjes, een smalle en een bredere....ik vrees dat ze het nooit gaan gebruiken.....ze knippen zelf wel iets van een oud vod.....ze doen het goed, op hun manier....

Toch ook weer een verdrietig, confronterend moment, als de zuster verteld dat deze ochtend, het jonge meisje, met de longembolie,....lag er al 2 weken, is gestorven.....ik zei toch al......dat komt niet goed, met alleen trombosespuitjes,....ze hebben de medicijnen niet, de kennis niet, de patiënte en de familie had het geld niet, om naar een beter Z-H te gaan, want dat is ook schrijnend, als ze hier in Kampala naar een beter/duurder Z-H was gegaan....had ze het ws gewoon overleefd.....laat staan als ze in Nld geboren zou zijn.....het meisje ligt in het mortuarium....stel je er niks bij voor, het is een lemen hut met strooien dak van 3 x 3, niks gekoeld, op het terrein, de familie waakt buiten uren lang, tot er iemand gevonden is die het lijk komt ophalen gratis of toch voor heel weinig. Als ik 's-avonds op het terrein kom, zitten ze er nog.....stilletjes treurend.....het is al donker....nog niemand gevonden....

Frank van Doingoood komt voor een soort eindevaluatie, we spreken de weken door met Sister Phiona, een soort overkoepelende hoofdzuster.....jong, hip, en haar zie ik ooit nog wel eens naar Europa komen om te werken / studeren, zij heeft echt zucht / drang naar meer en ook potentie..... Bij de meeste mensen denk ik, blijf lekker hier, je gaat nooit kunnen aarden in onze wereld. Met haar bespreken we ook wat ik zag en ervaarde, zij luistert goed en begrijpt alles. Ik heb niet veel kunnen doen voor mijn gevoel, maar toch zijn het vaak de dingen die je met elkaar bespreekt, waar we beiden wat van leren. Heel simpel, over de controles van de hartslag, van de baby, tijdens een bevalling.....zij neemt het mee, en gaat de zusters van de afd instrueren. Ik krijg zelfs een certificaat van Doingoood. De vrijwilligersorganisatie. Intussen is de dokter ook aangeschoven en gaan we het hebben over de wasmachine ! Frank probeert hun bij te brengen dat ze niet bij iedere vrijwilliger moeten gaan schooien, ik vertel hun, dat ik wat ouder ben dan de meeste vrijwilligers, die meestal nog student zijn, dat die in Nld ook moeten rondkomen van een karig inkomen. En dat ik een heleboel vrienden heb die heel spontaan en heel snel een wasmachine bijeen hadden voor het Z-H. Ook dat begrijpen ze (nu dan toch). Ze gaan niet meer schooien, ze krijgen jaarlijks ook een donatie van de vrijwilligersorganisatie. Dat is het mooie van Doingoood, zij bekijken aanvragen voor donatie van projecten, ze moeten met kostenplaatjes komen en de redenen. Als alles gegrond is en goed uitgezocht, dan krijgen ze vaak een mooi budget. Maar hier is ook.....geef ze een vinger en ze willen je hand...... want blank = rijk...... dat is gewoon zo. En het is gewoon ook zo. Dus de wasmachine......die komt er !! Omdat jullie geholpen hebben !! Het is echt een extraatje. Hoe gaan we dat doen ?? Heel gewoon we gaan naar de winkel en ik betaal en we nemen hem mee naar het Z-H. Wie gaat er mee ? Met welke auto ? Binnen nu en 30 minuten vertrekken we......zeggen ze.....anderhalf uur later vertrekken we in colonne naar de stad.....ik neem Kaylee mee, mijn opvolgster zeg maar, zij is er nu een week als vrijwilligster en het is heerlijk om Hollands te kunnen kletsen. (op mijn werk). De dokter gaat mee, 2 mannen van de administratie, hele leuke grappige gasten, allebei verliefd op mijn IPhone, en de driver; de chauffeur van de pick-up, we gaan met de pick-up van de outreach. En nog een oud barrel. Vlgs mij, van een van die gasten. Hij rijdt alsof hij Verstappen in Kampala is. Wij zitten veilig in de pick-up met de dokter....ons kan niks overkomen, zo voelt het ook als we door een louche buurt rijden en lopen op op zoek naar een wasmachine. Niemand die ons "lastigvalt" aan de zijde van 4 Oegandezen, die er niet arm uitzien. Zaak in, voelt niet goed voor mij, de dokter gaat onderhandelen....we kiezen en sluiten een deal....een mooie LG. Geen VISA mogelijk, dan gaan pinnen....4.000.000 UgSh. Bijna 1000 euro jongens ! Allemaal dankzij jullie ! De dokter mag er op passen van mij. Terug naar de winkel, betalen contant, en dan blijkt de machine net verkocht te zijn, terwijl hij 10 min geleden nog in het magazijn stond.....ruzie.....tussen de Indiers (verkopers) en de dokter met de jongens uit het Z-H.....de dokter eist zijn geld terug, want hij wil nu de machine en niet morgen ! Ze lijken mij ook niet te vertrouwen, ik vertel de dokter dat ik een mooie winkel zag vorige week aan de andere kant van de stad, bijna een soort Media Markt, geen probleem, geld in de zak en op naar de Media markt, als we dat gelijk hadden gedaan hadden.....had het 3 uur gescheeld. Maar niemand heeft haast hier, dus ik ook niet, daar een hele mooie Samsung gevonden (720 euro) met een grote trommel, mooier dan ze hadden durven dromen, 2 grote zakken OMO erbij en de rest van de centen gaat naar de spullen voor de aan- en afvoer van het water. Intussen is het half 6.....om 12 uur gingen we vertrekken binnen 30 min.....dat werd half 2, zonder lunch......dus alle 6 grote honger nu.....wasmachine staat op de pick-up.....we eten een hapje in een Afrikaanse coffeeshop....kwart over 6....om 19 uur is het donker.....over zevenen komen we aan in de schemer........met de wasmachine en het halve Z-H heeft op ons gewacht.......ontvangst door een man, die een groot directeur is ofzo.....ze moeten en zullen de machine officieel overhandigen, met foto's en al.....een handdruk à la Maxima, van 5 min.....voor de foto's....jullie en ik worden 100 x bedankt en God Bless You All.........

Ik besluit dat dit mijn laatste dag was.....morgen ga ik niet meer.....het is goed zo......geen zin in tranen en tissues......die hebben ze toch niet......

laatste maandag in Africa Oeganda Kampala, na een weekend vol safari

ben nog niet weg, maar denk al soms....dat was de laatste keer, ergens passeren, ergens zijn, was net nog op de African Craft Market, waar je talloze souvenirs kunt kopen, ws de laatste keer....op de Boda richting Hostel door Downtown, ik heb er geen foto's durven maken....te gevaarlijk....maar een van internet geeft weer wat ik bedoel, als je daar je mobiel en zeker een IPhone uit je zak of tas haalt is hij weg....of door een passant, of door een passerende Boda...en dan maakt het niks uit of je Mzungu bent of Oegandees.....heb de waarschuwing die ik meermaals kreeg ter harte genomen en mijn IPhone daar nooit uit mijn tas gehaald...ik ga de beelden nooit vergeten....kan ze alleen niet met jullie delen, gelukkig hebben Joelle en Joran het ook gezien, beleefd en meegemaakt, niet alleen Downtown, maar alles wat naar Afrika ruikt, voelt, proeft.....het is bijzonder.....en het is anders....alles is heel anders. Heel mooi kan ik niet zeggen, want wat is er mooi aan bedelende kleuters op een stoep....vies vuil met lompen en wonden....heel triest....vond ik het allermoelijkst....maar ook bedelende volwassenen, daartegenover staan ook de beelden van arme mensen in hutjes van stro of krotjes van steen, in de middle of nowhere, of midden in de grote stad, die heel gelukkig zijn of toch lijken....met een vrije zondag, wanneer ze spelletjes doen in het midden van hun dorpje/wijkje, soort "mens erger je niet" op een grote kei, waar rond ze zitten. Ze gaan naar de kerk, eten buiten samen met familie of buren, kindjes spelen leuk buiten voor de hutjes, groot en klein, met een oud wiel of een panty volgepropt met afval....hebben ze een mooie bal....van muziek wordt ook iedereen blij en dat hoor je ook overal op straat.....dat is weer mooi....ze zijn vaak tevreden met hun leven...ze weten ook niks van buiten hun dorp....geen post, geen internet, soms in een winkeltje/cafeetje, een TV, waar rond ze dan met zijn allen naar een voetbalwedstrijd kijken, liefst het Engelse voetbal, niet live, maar een paar dagen erna, zendt de Oegandeese TV, de wedstrijden uit. Uren kan ik rondrijden, rondkijken en genieten van de mooie beelden en geluiden. Heb ook daar een paar foto's van geplaatst, ik vond en vind het moeilijk om opvallend foto's te maken van mensen. Genant. Wil hun niet in verlegenheid brengen. Want hoe zou jij het vinden als je in Hulst op de Mart loopt en er komt een buitenlander naar je toe die een close-up van je wil maken.....ik zeg niet dat ik ooit terugkeer.....maar als ik zou gaan, dan zou ik gaan met een andere missie....ik zou door het land trekken en foto's maken van de mensen onderweg, en hun vertellen dat ik hun leven in beeld wil brengen. Om "ons" te laten zien hoe mooi en hoe sterk ze zijn, hoe veerkrachtig en nooit opgevend, moedig en vriendelijk, gastvrij en trots op hun land, werkend in de meest barre omstandigheden die je je kunt voorstellen, minstens 6 dagen per week. En 8-urige werkdagen hebben ze niet van gehoord.

Afgelopen weekend hadden we een Safari gepland. Vrijdagochtend heel vroeg op, 6 uur reizen, over soms vreselijke wegen.....Afrikanen noemen het Free African Back Massage.....nou je nierstenen, mocht je ze hebben zijn ook vergruisd. Hebben de eerste dag Rhino's (neushoorns) van heel dichtbij in het wild gezien, dwz, in 1984 is de laatste vermoord in Oeganda door stropers, maar in de 2003 zijn er 2 koppels uit een ander land uitgezet in Oeganda en dat heeft succes gehad, want er zijn nu 20 terug ! In een beschermd heel groot gebied gelukkig. Wel in het wild, dwz worden niet gevoerd of verzorgd. De tweede dag weer heel vroeg op voor een safari over de savanne. Daar kun je vanuit een auto de Big 5 spotten. Weer alles in het wild en in hun natuurlijke habitat. Nauwelijks te bevatten dat de dieren daar al duizenden jaren rondlopen, vredig naast elkaar en vaak ook jagend op elkaar....zo hoort dat in de natuur. s-Middags een vaartocht over de Nijl met vele nijlpaarden en krokodillen, de laatste hebben we niet gespot....geef er niks om...aan de waterkant paraderen dan giraffen, olifanten, pumba's, alsof je naar Nat. Geografic zit te kijken.....varend naar de Murchison Falls, watervallen.....groot, zo groot en wat een geweld. En dat alles in de rivier de Nijl, die ergens anders, ver weg, in Jinja Oeganda begint. En uiteindelijk in Egypte zal eindigen. De derde dag was de dag van de chimpansee-trekking.....3 uur te voet door een jungle....supergaaf, keivermoeiend, kletsnat van het zweet en het vochtige bos.....leek het erop dat we ze niet gingen vinden, want ook hier weer het is in het wild, geen controle van mensen erover.....Freek Vonk zou in zijn element geweest zijn.....ik dacht na 3 uur, bekijk het maar met je apen....maar er werden verse uitwerpselen gevonden door de ranger en verse afdrukken van de knokkels...en voeten.....groot man....nog even doorbijten....en jawel.....hoog in een boom de eerste, even later een tweede, die voor onze ogen uit een boom naar beneden komt, lijkt te vallen, maar met die lange armen en benen zo behendig.....veel lawaai ook van brekende takken....ze maken zich snel uit de voeten....maar indrukwekkend die paar minuten.....chimpansees in hun eigen natuur, waar ze horen, waar ze gelukkig zijn, waar ze alles hebben wat ze nodig hebben.....van mij mogen ze alle dierentuinen sluiten....na het beleven van deze dagen.....daar horen ze niet.....mishandeling, bah....dank je wel Afrika dat ik even mocht binnengluren....

morgen het slot van de wasmachine.......met een happy ending.....!!

alvast bedankt namens de mensen van het HCOH !

ben nu net zo schooierig als de dokter......

met een "klein" bedrag zou ik hier een groot kado kunnen geven....aan het ZH

een wasmachine....plm 450 euro.....

van Margaretha heb ik al 50 euro gekregen, voor een goed doel wat ik hier zou tegenkomen

zijn er nog mensen die iets kunnen missen ?

40 x 10 euro en we zijn er

laat het horen en ik geef je mijn rekeningnr. zodat ik het zelf kan bestellen en laten leveren, om verkeerde paden te ontwijken

hopelijk lukt het en kan ik nog foto's maken van het kado !

maandag en dinsdag van de 3de week alweer

....heel gewoon, op de "Ward" dwz de afdeling....voelt al vertrouwd en ken bijna iedereen al bij naam, veel patiënten ook, die er toch meestal niet lang liggen, vanwege de financiele gevolgen, zo is die mevr met haar diabetisch voet ook naar huis.....en dat kan best wel.....maar die voet... in deze hutjes met totaal geen hygiene.....komt paar keer per week naar de OPD = (outreach-patients) ofwel de poli. Zag haar vanmorgen nog komen, op de BodaBoda, met zijn 3e op 1 zo'n ding; de driver, zij en dochter erachter, krukken zag ik er ook nog naast bengelen. Alles kan op zo'n ding,  Joëlle zag net nog een levende geit voorop de Boda. Ik ben weer een paar keer meegegaan met de dokter en de clinical officer students. Heel op het gemak altijd, alle tijd weer. Ik geloof echt wel dat die dokter een dokter is......maar wat een verschil van kennis met "ons" niveau. Dat geldt voor de nurses ook. Voor de jonge meid met longembolie, moest ik vanmorgen naar de account-office, daar houdt iemand met de hand de rekening bij. Van elke patiënt. Het zijn er nooit zoveel hoor, om en nabij 8 à 10 liggende patiënten gemiddeld. De familie wou weten hoe hoog de kosten al waren tot nu toe. 300.000 USh. Bijna een week opname en behandeling. Medicijnen en O2.  (op hun manier he, want meer is het niet). Dat is welgeteld 72 euro tot nu toe.....voor hun een maandsalaris, als je al een goede baan hebt, de familie haalt overal geld vandaan om de kosten te kunnen betalen, iedereen die wat over heeft, geeft wat. Op het stukje kraamafdeling is het altijd wel bedrijvig. Gisteren lag er een jonge dame met 4 cm op de kamer, tussen de pasbevallen mama's en kroost en de bijbehorende familie die op, onder en naast het bed ligt/hangt. 24/7. Beetje een apart type....mondig en niet nederig zoals ik hier wel gewend ben. Ze viel me al op qua weeën en haar reactie erop. Geen nurse die naar haar omkeek, als het zover is horen ze het wel van de familie.....niks geen enkele controle van niks niet. Tweede kindje. Ze moest poepen.....dat gaat op een emmer die je natuurlijk meeneemt naar het ZH. De manier waarop zij dacht te moeten poepen zei mij genoeg. 7 jaar ben ik weg op de kraamafd. Maar wat voel ik me nog ervaren. Op de hele afd helemaal niemand....iedereen was om thee, behalve hoofdzuster Allen, het oude pezige dunne zustertje. Ik haal haar en zeg dat ik iemand heb gevonden met persdrang. Oei .... die schoot in de stress. Want dan moet je die persende dame meeslepen naar het verloskamertje......en "alles" wat zij mee heeft voor haar bevalling. Zij hebben hun eigen rol "cotton" mee, daar maak je dotten van waar je werkelijk alles mee doet van het begin tot het eind tijdens de bevalling. Er is niks van matjes of gaasjes op de afdeling. Echt helemaal niks. Steriele handschoenen nemen ze ook zelf mee. Doeken, lappen altijd handig. En een plastic zak of zeil, daar lig je op gedurende de bevalling. Sommigen merk ik nu zijn goed voorbereid en hebben alles voldoende mee. Deze had alleen cotton mee en verder niks. Nou daar is zr Allen niet bij mee en dan zul je het merken ook. Op een gegeven moment deelde ze zelfs een paar tikken uit tijdens de bevalling. Omdat ze geen plastic had om eronder te leggen. Deuren en ramen zijn gewoon open, iedereen hoort alles en niemand die ervan opkijkt. (behalve ik). Paar keer flink persen en het was weeral gepiept. Geen knip of scheur. Placenta gaat zo de vuilbak in. Wordt nooit nagekeken of gewogen. Bloedverlies ook niet. Oxytocine geven ze wel na de geboorte van de baby. Die ampul en spuit en naald komen van de afd en staan op de rekening. Moeder wordt met de dotten watten drooggedept en er wordt een grote, langwerpig, gemaakt en dat is het kraamverband. Douchen of wassen na de bevalling, dat is voor later door de familie. Hier of thuis. Lopend gaan ze allemaal van het "verlosbed".....is een hele oude brancard. Geen hoog-laag, maar met een oud gammel trapje als afstapje. Naar  een kamer verderop waar de mama's liggen. Er is zelfs geen rolstoel op de afdeling. In een ander klein kamertje, staat een oud, afgeschreven, hip verlosbed, maar dat gebruiken ze nooit. Ga toch een keer vragen waarom niet.....ws kapot want dat is elektrisch. De schoonzus en vader wachten op ons en zijn blij, bedanken me zelfs. Kind krijgt kleertjes aan.....geen pampertje.....heeft ze ook niet.....temperaturen en wegen na de bevalling......gek he....maar niks van dat.....kruiken in een wieg....nee.....baby's liggen ook altijd bij mama in bed....dat is de kruik ! Elke keer als ik een bevalling zie, en de ramen staan open en het waait toch echt wel....soms warme wind, maar ook frisse wind....en ik zie die natte pasgeboren hummels....ik kan er niet aan wennen....ze worden ook in de ijzeren wieg gelegd die op de verloskamer staat, tot de moeder naar de kamer wandelt. In een lap. Zonder nagezien te worden. Opvallend is ook hoe moeders reageren......wij (in Nld) geven de baby's aan de moeder en die is vervolgens in de ban/huilt/foto's en wat al niet meer. Met warme, voorverwarmde doeken en dat in een warme verloskamer, (en dan hebben ze nog ondertemp). Hier ligt moeder roerloos na de geboorte, en kijkt of vraagt niet naar de baby die een paar meter verderop ligt. Emotieloos lijkt het wel. Vader is er ook nooit bij, soms ver weg, soms wel in de buurt. En toch zijn ze allemaal trots en gelukkig na een paar uur. Gepoetst in bed. Verzorgd door de familie. Borstvoeding als vanzelf. Heb nu al heel wat Afrikaanse bevallingen, kraamvrouwen en baby's gezien. Het is ergens net als bij ons....maar ook zo onbeschrijfelijk anders.....vooral de medische zorg, controle, begeleiding....ik denk dat het 50 jaar geleden bij ons ook zo nog was....soms herken ik ook wel een en ander uit de tijd dat ik begon 34 jaar geleden.....PS er is nu een kereltje dat als Percy door het leven gaat gaan hier in Oeganda.....de naam heb ik uitgezocht, samen met mama, was de 7de in de rij en de anderen waren allemaal met een P. Betekent "trek door de vallei" en dat was ook zo vlgs mama, want de bevalling zat niet mee, eerste keizersnee na 6 gewone bevallingen. Hij had het moeilijk gehad vertelde ze en nu ging het opwaarts....uit de vallei....Met dank aan Google, lang leve de IPhone in een ZH zonder enig iets van internet.

puzzel valt ineen......

Gisteren met Joelle naar een supermooi ZH geweest......bijna net zo mooi als onze Hollandse....kwakkelt al bijna een week, gelukkig geen enge Afrikaanse diseases.....maar klinkt en voelt als een sinusitis en dat is niet verwonderlijk in de miljoenenstad Kampala. Onvoorstelbaar wat een luchtverontreiniging hier hangt. Alles en iedereen kookt op open vuren buiten, vanaf smorgens al, autos en Boda's die, dag in dag uit, met duizenden, zwarte rookpluimen uithoesten. Er is dan wel geen industrie, maar de longen knappen hier niet van op, en Joelle haar sinussen dus ook niet. Vanmorgen in mijn ZH geregeld dat de alleskunner / dokter, een recept voorschrijft met Celestone, hij kent het wel, maar het is niet in het ZH. Hij stuurt een driver Kampala in om diverse apotheken af te gaan en na enkele uren en div telefooncontacten later is hij er hoor ! Met de Celestone ! Dus heel welwillend en begripvol die alleskunner......maaaaaaar ik mag (nog) niet gaan.....he wants a discusion with me.....oke.....waar wil jij over discussiëren met een Hollandse Nurse ?? Hij vraagt of ik in Nld sponsors kan zoeken voor "zijn" ZH. Er is veel tekort en veel achterstand, zoals je hebt gezien.....ja dat heb ik gezien ! Ik krijg een beetje een nare bijsmaak......is dat de reden waarom jij volunteers in je ZH laat kijken ?? Dat kan de reden zijn, want echt dingen doen, helpende handen....zijn er niet nodig....ze draaien "prima" met eigen Oegandees personeel. Of ik er nu ben of niet.....geen verschil. Ook het personeel in het Hostel komt nu, na 2 weken, met persoonlijke kwesties, zoals "mijn mama died at delivery en I take care of my brothers and sisters".....ja.....ik vroeg er niet achter, waarom vertel je dit ? Omdat ik blank / mzungu ben ? Iedereen gaat er maar vanuit dat alle mzungu's rijk zijn. Wij zijn ook rijk. Maar ik werk er ook voor, en alles is heel duur bij ons, tov hier. Ik moet ook sparen om mijn kinderen naar school te laten gaan....dat stuk hebben ze dan weer niet meegekregen.....jammer.....ik leg het telkens weer uit, dan zijn er toch een paar in Oeganda die weten dat mzungu's niet vanzelfsprekend rijk zijn. Afijn de dokter praat over sponsoring en dan kun je "Friends of the Hospital" worden....op zich een mooi doel....wil er zeker over nadenken, kan thuis ook eens hier en daar een licht opsteken. Paar duizend euro is voor hun heeeeeel veeeeeeel. Ik beloof hem niks. Op naar de afdeling, waar het druk is. Onderweg tref ik nog een andere, nieuwe vrijwiligster. Gisteren gestart. Studente medicijnen (2de jaars op de UvA). Leuk. Lekker Hollands kletsen. Op de afd ga ik eerst weer mee op ronde, de sfeer is dan zoals vroeger in het Liduina, niemand praat. Fam gaat vanzelf uit de kamer. We zien een jonge meid met longembolie, mag o.a. Clexane......jammerrrrrr, niet op voorraad, kan nog wel even duren....WTF.......en dan ? Vraag ik.....schouders worden opgehaald......een andere, oude man die we zien, is vlgs mij stervende.....lijkt mij een pneumonie te hebben.....hij heeft 02 uit een grote fles naast zijn bed....bevochtigen....das er niet bij...., en een infuus en een katheter. Over doodgaan wordt niet gesproken......met patiënt en familie wordt sowieso niet of nauwelijks gesproken. Wat weer wel grappig is, is dat op de kar waar wat dossiers opliggen en handschoenen voor tijdens de visite, staat nu ook een B0-waskom......functioneert als afvalbakje......goed he ! We zien nog enkele patiënten en ik hoor steeds een baby huilen, dat ben ik niet gewend, want er wordt hier niet veel gehuild, als ze dat doen, komt er gelijk een bruine tiet boven. (Of ze moeten 10+zijn ). Ik ga op zoek en vind in de Nis een mama en een baby met een mottig infuusnaadje in zijn handje....zijn naam is te moeilijk om te onthouden, heel klein en maar huilen, borst kan hij niet pakken......familie is er deze keer niet......ben ik ook niet gewend. Ik zet me bij haar. Na even doorvragen, blijkt dat ze 6 dgn geleden is bevallen in een ander ZH. Kraamtijd bij haar schoonzus in de buurt van ons ZH en kwam na dagen huilen van de baby naar "ons" ZH. Heeft geen familie verder en weet duidelijk niet hoe BV te geven. Geen zuster die zich erom bekommert......das de taak van de familie......en het is een prul.....ik schat hem 2 kg......doet verwoede pogingen de borst te pakken. Die zal ik eens even helpen ! Vele dikke dekens weg, hoofdje sturen, borst erbij.....hap ! en weg istie !!!! Jiehaaaaaa, lipjes gekruld, tongetje zichtbaar, slik slok .....is net als fietsen, ik was het niet verleert.....praat veel met de mama over BV. Ze is zo blij en zuigt mijn info op. Ze was zo bang dat hij dood ging gaan. Hij is wakker en alert en ziet er niet uit alsof hij dat ging doen. Ze vertelt 22 te zijn, net als Joelle, ik vertel dat, ik ben nu direct gepromoveerd als Grandma ! We wisselen na een poosje van borst en daar gaat hij weer met hulp. Dit herhalen we de komende uren een paar keer en ik zie echt vorderingen van beide. Mama vertelt dat het voor het eerst is dat hij goed drinkt.....heeft zelfs een palsluier ! Ik wijs mama erop en we verschonen hem samen. Hij krijgt van mama een veel te grote Up en Go Pamper....Ik wil weten wat hij weegt, bij geboorte was 't about 3 kg......ik vind een weegschaal op de verloskamer. 2600 gr. Valt me nog mee. Flesvoeding is er niet, kolven en sonde ook niet......hij moet het zelf doen en anders......maar hij gaat het doen, en mama ook !! Jammer dat ik er dit weekend niet ben, mama wil naar huis, dus ik ga ze niet meer zien. Je bepaalt zelf wanneer je gaat, financiële kwestie weer. Hopelijk komt straks de schoonzus met eten, want zolang die niet komt heeft ze niks.....Tijdens mijn zorgen om de borstvoeding, hoor ik veel geschreeuw van de verloskamer. Ik kan gaan kijken zegt Zr Allen.....hoofd van de afd.....lief klein oud en pezig....ik bedank, ik ga niet in het heetst vd stijd daar binnenstappen. Er gaat veel personeel in en uit.....zonder veel woorden weer, ik voel dat het er niet goed gaat....de alleskunner dokter gaat en komt ook. Mompelt iets over de Celestone van Joelle en over veel bloedverlies bij de delivery......verder niks verstaanbaars, ik ga om een kop thee in de kantine.....als ik terug kom is die mevr op de OK....verloskamer al leeg, op een ijzeren wieg na, daar ligt was in....van de schreeuwende mevr....met het vele bloedverlies.....geen idee wat ze doen op de OK....manuele placenta ? Baarmoeder eruit ?? Ik zie die was in de wieg, ben alleen en denk het zal toch niet.....ik til wat was op en eronder ligt een levenloos baby-tje.......weer een.....niemand erbij.....mama op de OK.....familie....? Niet gezien.....het is goed geweest voor vandaag en voor deze week.....sukkels......maar ze kunnen er niks aan doen.....er is niks.....geen vacuüm....geen forceps....geen fatsoenlijke epi-schaar....geen CTG apparaat, een houten toeter wel.....maar die gebruiken ze amper.....sukkels......ik snap wel dat die dokter hoopt dat mzungu's wat geld sponseren.....hij staat ook met rug tegen de muur....

De tweede woensdag.....OUTREACH met het Lab

Dagje op het Lab.....eerste gedacht was.....oh neeee he.....maar ze zijn blij me weer te zien, en er is een outreach en ik kan mee ! Ik moet het goed vragen, want heel veel meer dan outreach komt er niet uit.....behalve gekke praat door de mannen op het lab. Timothy is de Clown van de afd. 25 jaar en meer in zijn mars dan op een lab werken. Wil zo graag verder leren, maar heeft het geld niet. Ondanks dat, de vrolijkste noot van het hele HCOH. Woont op zichzelf, ouders wonen ver weg. Werkt van 8 tot 5 en heeft dan ook nog een eigen kliniekje. Daar werkt hij na 17 uur tot 21 uur. Zijn visie op alles lijkt meer Westers dan de meeste Oegandezen. Let op; na 2 1/2 u voorbereiden, wat in 10 min kan, gaan we op pad. We gaan naar een dorpje wat te ver is voor de patiënten om naar het ZH te komen. Daar worden HIV patiënten opgevolgd. Bloed prikken, gewichtcontrole, voorlichting. Door Olivia van het HCOC. Zij is de HIV verantwoordelijke, doet ook de poli's. Maar ook een dorpsoudste neemt een deel van de voorlichting op zich. Om de 3 maand zijn er controles en krijgen ze medicijnen voor 3 maand, alles gratis dit keer. Doen ze dus goed. Het is een hele hobbelweg in een oude SUV. Maar hij rijdt. Met zijn 4en erin en de spullen. Andrew is chauffeur.....soort Corne....Olivia is de HIV-verantwoordelijke en Timothy de laborant. En ik, Timothy zijn rechterhand. Al rijdend geniet ik weer zo van alles onderweg. Afrika, met alles erop en eraan. Vele krotjes, met daarin vaak handeltjes. Veel kindjes spelend voor de krotjes, de groteren zijn meest wel naar school. Vele taxi-busjes. Nog meer Boda's. 28 km.....1 uur.....verder, we arriveren in het dorpje (zie foto) daar zitten op een heuveltje 10-tallen mensen te wachten...ms wel al een paar uur lang. Ze weten dat we komen. Het contact is altijd via die dorpsoudste. Enkele kinderen erbij. Die komen mee met de ouders die HIV hebben en worden met een vingerprik getest. Uitslag gelijk deze middag. Ze blijken gelukkig negatief. De volwassenen worden bloed afgenomen. Beetje moeilijk, want de vacutainer is vergeten in alle haast. Ik zag hem al worstelen, dacht die hebben ze ook al niet, maar wel dus. Alleen vergeten. Handschoen doet hier altijd dienst als stuwband, werkt prima. De foto's vertellen meer dan woorden. Het is een goed project. Nog veel werk aan de winkel, maar het draait ! De mensen kijken met nederige verbazing naar me. De kindertjes wrijven over mijn arm. Ik kan hier en daar wat helpen. Timothy prikt (zonder handschoenen), maar is erg voorzichtig met de gebruikte naalden, die overigens in een kartonnen doosje gaan, heb er alle vertrouwen in dat ze in het HCOH in een veilige afvalcontainer gaan. Het bloed gaat vanuit het lab in het HCOHnaar 1 lab in Oeganda voor heel het land, wat de screenings doet. 40miljoen inwoners, 7 % heeft HIV, ws meer, want veel mannen laten zich niet testen. Vrouwen hebben vlgs statistieken meer HIV,maar dt klopt niet vlgs Timothy, er zijn meer vrouwen die zich laten testen. Ws meer verantwoordelijkheidsgevoel.......je krijgt medicijnen en kunt dus langer "gezond" leven. Met Timothy ook fijn diepgaand gesproken over polygamie hier en over het diepe geloof in de kerk / God. De jong volwassenen leren elkaar amper kennen voor het huwelijk. Mogen in het openbaar niet gezien worden samen voor het huwelijk. Velen worden nog uitgehuwelijkt. Hij heeft er zijn bedenkingen bij.Timothy is 25 en alleenstaand, hij wil monogaam zijn en pas kinderen als hij genoeg geld heeft. Hij wil zo graag verder studeren. Het ontbreekt hem helaas aan geld.....we hebben samen gerekend, de universityhier, is net zo duur als in Holland. En hij werkt fulltime.....voor 79 euro per maand.............weer een die ik zou willen helpen......er is geen beginnen aan......

Voor de tweede keer een dinsdag hier.

Het is vreselijk druk in ons eerst zo rustige hostel Backpackers. Daarmee daalt het niveau van de hygiene op de wc's en douches. Rob Geus zou steigeren.....en wij moeten erop......acrobatische taferelen om maar niks aan te raken. Er gaan heel wat hygiënische, natte doekjes tegenaan. Gelukkig ook hier te verkrijgen in de supermarket. Weer op de Boda naar mijn ziekenhuisje. Altijd weer warm welkom. De dokter dankt me nog voor de waskommen.....placentabowls....kan ook....de zuster wil ze gebruiken om een baby in te badderen....welja....waarom niet....creative en improviseren.....dat kunnen ze als de beste. Vandaag mee visite lopen met de dokter en 3 leerlingen klinisch iets. Zie de fotos. Alles weer slow en op het gemak. Ik kan het goed volgen. Bloeddruk meten met een andere bloeddrukmeter. Batterijen op. Dan maar niet meer meten. Hopelijk komen er deze week nog eens batterijen met een levering ? Na de visite een wondtoilet. Bij een diabetische voet. Ongelofelijk hoe. De voet zou in Nld al geamputeerd zijn. Pus wordt eruit gedrukt. Stukken voet zijn weg. En het mooie rode ontvelde stuk wordt kapot gewreven bij het pus verwijderen. Stukjes dood weefsel wordt weggeknipt. Met savlon wordt er gepoetst en dan gaat er honing op met gemalen metronidazol tabl.....schijnt bij ons ook zo gegaan te zijn......lang lang geleden. Denk niet dat het goedkomt. Ik vertel later over de madentherapie in Nld......ogen zo groot als schoteltjes.....De vliegen vlogen trouwens in en uit tijdens de wondzorg, kijk maar op de foto.....raam is open. Alle ramen zijn open in het ZH. Kakkerlakken zijn ook vaste bewoners, zoals een geit, in de tuin. Op 2 foto's is ook De Nis te zien, waar nu niemand ligt vandaag. Als er iemand ligt is het niet gepast om foto's te maken. Mijn verhaal wordt al korter merk ik.....duidelijk dat ik niet meer van alles opkijk......no delivery's today. Ik ga weer weg als iedereen na de middag inkakt en tegen dat hun gaan lunchen rond 14 / 14.30u. Ik zoek mijn eigen eten wel. 

Het wordt al gewoon....de mond hangt niet meer open heel de tijd

Maandag op weg weer naar het HCOH. Ik kan mee naar het zwangeren spreekuur. Dat is het zelfde lokaal, om niet te zeggen schuurtje, als de vaccinaties. Weer even uitleggen wat ik wel en niet kan en dus doe. Want het liefst hebben ze dat ik alles overneem. Christy de Midwife, doet 1 x voor hoe ik het boek bijhoudt en de persoonlijke pasports van de zwangeren. En dat in het onleesbare Luganda, de namen dan toch, BP = bloeddruk, Weight = gewicht, die doe ik bij de zwangeren......en er waggelen er heel wat binnen, zonder afspraak, en niemand in een hurry. Allen nemen een eigen mooie lap stof mee voor op de onderzoektafel. Dus geen rollen papier.  Scheelt wel hoor. Beetje duwen bovenop en voelen boven schaambeen en veel meer is het niet. Sommige zwangeren zijn hier voor het eerst bij plm 36 weken. En meer dan een kalender aan de muur is er niet om de zwangerschapsduur te bepalen. Overtijd ? Dan klopt ws de laatste menstruatie niet....dus zal het een maand later zijn.....Bij elk bezoek is er ook aandacht voor familyplanning. Er is een manier, niet in de vruchtbare periode, verder geen probleem.....werkt niet echt als ik de vele kindjes zie overal. Gravida 4 - 5 - 6,  heel gewoon hier. Jonge meiden (17-18)  met een eerste zwangerschap. Oudere dames (40+) met een 5de zwangerschap. Alles passeert de revue. Oh een houten toeter hebben ze ook. Maar niks tellen. De doptone komt boven als de houten toeter niet voldoet. Met veel gekraak en gefluit vangt hij soms de herkenbare harttonen. Wat zou een paar nwe apparaatjes hier welkom zijn. Gewoon een doptone......Oh en heel netjes drukken ze ook boven de voeten in de onderbenen. Niemand hier trouwens met dikke voeten. Ook niemand met een hoge bloeddruk. Is ook een elektrisch ding, afgedaan in een welvarend land, en doet hier dienst. Maar alle bloeddrukken zijn laag, zodanig dat ik het niet vertrouw, dat ding. Maar we doen het ermee, zwangeren worden ook standaard ontwormt, en ik schrijf alles netjes op, op de kaarten van de dames, dan gaan ze naar de midwife......als die tijd en vooral zin heeft om er weer een te onderzoeken. Soms is ze ook een kwartier weg, god mag weten waarheen. Als de dames van de midwife komen, moet ik haar bevindingen en mijn metingen in het grote ZH boek schrijven. De namen (meest exotische), hoever ze zijn, hoe vaak ze hier al waren. Hoeveelste zwangerschap en meer van dat herkenbare. Ik krijg de smaak te pakken en probeer het tempo op te voeren. Maar wordt ook weer afgeremd. Dan verder op hun tempo he. Mij gelijk. Magnifiek om hier mee te kijken 4 weken......maar langer ........ ik zou gillend wegrennen. Moet op zulke momenten ook denken aan mijn oud-collega's van de kraam.....zou er zo een paar mee willen nemen naar hier. Wat zou het hier draaien ! De ochtend gaat om en vele zwangeren verder valt het na de middag weer stil. Ze reizen liever niet in de volle zon...logisch....maar het personeel blijft op volle bezetting en kan dus een tukje doen......ik pak rond half 3 mijn Oegandees tasje en zoek een BodaBoda. Op naar "huis". Joelle is nog wat grieperig en was thuis gebleven. Ik heb zin om nog effe de stad in te duiken. Weer op een Boda en naar de African Craft Market. Soort souveniermarktjes. Nabijgelegen supermarkt in om wat lekkere dingen en fruit. Snoep is er niet. Koek heel veel. Maar vies. En vieze chips. Maar ook Pringels......weer naar huis.....moet daar eten van de menukaart......ontzettend goed voor de lijn, want het smaakt niet meer.......rode kool met worst......ik zou er een moord voor doen.....of zuurkool.....